8 sự kiện y tế đáng nhớ năm 2016

1. Bộ trưởng Y tế được tại vị

Tại Đại hội Đảng 12 diễn ra vào tháng 1, ngành y tế có hai đề cử Ủy viên Trung ương là Bộ trưởng Nguyễn Thị Kim Tiến và Thứ trưởng Nguyễn Thanh Long. Cả hai không trúng cử. Đây là ngành duy nhất không có đại diện trong Trung ương khóa mới.

Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến. Ảnh: Ngọc Thành.

Ngày 8/4, theo tờ trình của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, 20 thành viên Chính phủ được đề nghị miễn nhiệm là những người đến tuổi nghỉ chế độ, không tái cử vào Trung ương khóa 12 hoặc đã nhận nhiệm vụ mới. Riêng Bộ trưởng Nguyễn Thị Kim Tiến không nằm trong danh sách này. Ngày 27/7, Quốc hội phê chuẩn việc bổ nhiệm các phó thủ tướng, bộ trưởng và thành viên khác của Chính phủ. Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến tiếp tục được đề nghị vào vị trí hiện nay. Bà là thành viên Chính phủ duy nhất không phải Ủy viên Trung ương Đảng và cũng là thành viên nữ duy nhất.

Từng giảng dạy tại Đại học Y Hà Nội, bà Tiến sau đó làm Viện trưởng Pasteur TP HCM, đồng thời là Phó Chủ nhiệm Bộ môn Vi sinh cộng đồng, Đại học Y dược TP HCM, Trưởng Ban điều hành Chương trình mục tiêu quốc gia phòng chống sốt xuất huyết… Từ tháng 8/2011, bà được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương và được phê chuẩn làm Bộ trưởng Y tế.

Bộ trưởng Nguyễn Thị Kim Tiến đã có nhiều nỗ lực tạo sự thay đổi đáng kể trong ngành y tế, đặc biệt trong vấn đề giảm tải, thay đổi thái độ phục vụ của nhân viên y tế, lập đường dây nóng, nâng cao chất lượng y tế cơ sở… Dù vậy ngành vẫn đang đứng trước nhiều thách thức, nhiều bệnh viện vẫn còn quá tải nhất là chuyên khoa ung thư, tim mạch, dịch bệnh…

2. Lùm xùm trong bổ nhiệm giám đốc các bệnh viện

Năm qua ngành y tế nhận được rất nhiều phản ánh liên quan đến vấn đề bổ nhiệm nhân sự, đơn thư tố cáo, nội bộ không đoàn kết khiến nhiều bệnh viện khuyết chức danh lãnh đạo trong thời gian dài. Tình trạng này xảy ra tại một số đơn vị như các bệnh viện Mắt Trung ương, Việt Đức, Hữu Nghị. 

Các đơn vị này không thống nhất được bầu ai làm giám đốc. Ví dụ Bệnh viện Việt Đức thiếu giám đốc suốt thời gian dài vì hai ứng viên phó giám đốc có số phiếu tương đương nhau để có thể giữ chức vụ giám đốc. Bệnh viện phải đề nghị Bộ Y tế bổ nhiệm giám đốc viện. Trong khi đó, Bộ Y tế tính toán phương án thí điểm thi tuyển các chức danh này. Bộ đã đăng ký, xây dựng đề án thí điểm thi tuyển cấp trưởng các đơn vị sự nghiệp trình Chính phủ nhưng chờ mà không có văn bản hướng dẫn.

Sau khi Chính phủ cho phép Bộ bổ nhiệm lãnh đạo viện, Bộ đã có phương án chọn Giám đốc Bệnh viện Mắt Trung ương, quy hoạch một Phó Giám đốc Bệnh viện Việt Đức về làm Giám đốc Bệnh viện Hữu Nghị, Phó Giám đốc ứng viên Việt Đức còn lại làm Giám đốc Việt Đức. Tuy nhiên sau đó Phó Giám đốc Việt Đức được điều động sang Bệnh viện Hữu nghị đã viết tâm thư mong muốn ở lại viện. Bộ buộc phải bổ nhiệm một người khác làm Giám đốc Bệnh viện Hữu Nghị. Hiện Bệnh viện Việt Đức vẫn chỉ có phó giám đốc phụ trách.

3. Dịch bệnh Zika

Năm 2016, dịch Zika bùng phát tại các nước châu Mỹ, chỉ riêng Brazil đã báo cáo hơn 4.000 trường hợp trẻ sinh ra với hội chứng đầu nhỏ từ các bà mẹ nhiễm virus này khi mang thai. Số ca mắc tăng lên theo cấp số nhân. Khi đó Tổ chức Y tế thế giới ban bố tình trạng khẩn cấp toàn cầu về virus Zika.

Bé gái bị đầu nhỏ do virus Zika ở Đăk Lăk. Ảnh: H.N.

Sau nhiều lo ngại, dịch bệnh Zika cũng xuất hiện và lan nhanh ở Đông Nam Á, trong đó phải kể đến Thái Lan, Singapore. Việt Nam cũng ghi nhận 2 ca bệnh đầu tiên tại TP HCM và Khánh Hòa vào đầu tháng 4. Gần 140 người mắc bệnh Zika tại TP HCM, trong khi một số tỉnh thành khác chỉ 1-2 ca. Theo Bộ Y tế hiện virus này tiềm ẩn trong cộng đồng, không phải xâm nhập từ bên ngoài. Những nơi nào tập trung nhiều muỗi Aedes và bệnh sốt xuất, nguy cơ bùng phát dịch Zika rất lớn. 

So với sốt xuất huyết, bệnh do virus Zika nhẹ hơn, 80% không có biểu hiện bệnh. Tuy nhiên nó nguy hiểm với thai phụ vì có thể gây dị tật đầu nhỏ, nhất là trong 3 tháng đầu. Tháng 10 Bộ Y tế khẳng định em bé bị đầu nhỏ ở Đăk Lăk "nhiều khả năng do virus Zika" và là trường hợp đầu tiên tại Việt Nam mang dị tật này liên quan đến virus Zika. Virus Zika truyền qua muỗi, vì thế biện pháp phòng bệnh quan trọng nhất là tránh muỗi đốt.

4. Nhiều y bác sĩ quyên góp tiền cứu bệnh nhân gây xúc động cộng đồng

Hai bé sinh đôi dính liền cần chuyển gấp từ Hà Giang về Hà Nội để bàn phương án mổ tách mà gia đình nghèo không có tiền, sáng 14/7 bác sĩ Nguyễn Ngọc Chung, Phó Giám đốc Bệnh viện Đa khoa huyện Vị Xuyên cùng một số đồng nghiệp quyết định mặc áo blouse trắng ra chợ in tấm phông to về tình cảnh của hai bé để kêu gọi người dân xung quanh quyên góp. 

Khám cho cô bé Minh Anh mắc hội chứng Aperts và nhiều tháng sau bé không trở lại điều trị theo lịch hẹn, bác sĩ Nguyễn Xuân Anh rao trên Facebook nhờ chuyển lời xin mổ đến gia đình. Nhờ cộng đồng mạng lan tỏa, sau 2 giờ chia sẻ thông tin, bác sĩ và gia đình đã kết nối. Sau bài viết trên VnExpress.net, một mạnh thường quân tài trợ toàn bộ chi phí phẫu thuật. Từ đây nhiều bệnh nhân khó khăn mắc Aperts từ Hải Phòng, Ninh Thuận... đã liên hệ bác sĩ và được hỗ trợ phẫu thuật trả lại bàn tay xinh xắn.

Tối thứ 7 hàng tuần, các y bác sĩ từ nhiều bệnh viện TP HCM tụ về quán cà phê cùng cất cao giọng hát trong đêm nhạc Blouse trắng. Chương trình nằm trong hoạt động quyên góp gây quỹ "Dĩa cơm trên tường", khơi nguồn từ câu chuyện "Ly cà phê trên tường" tại thành phố Venice, Italy. Ở đó người nghèo muốn uống cà phê nếu không có tiền có thể vào quán lấy mảnh giấy dán trên tường có giá trị như số tiền mua một ly cà phê. Các bác sĩ Sài Gòn đã biến ý tưởng ly cà phê thành dĩa cơm người Việt vì bệnh nhân nghèo cần cơm hơn, nhận được sự ủng hộ lớn của cộng đồng.

5. Ghép tạng xuyên Việt

Chiều 25/4, Bệnh viện Chợ Rẫy (TP HCM) thông báo nam thanh niên 20 tuổi gặp tai nạn giao thông bị chết não, gia đình đồng ý hiến tạng và chỉ 2 bệnh nhân ở Hà Nội tương thích với các thông số tạng được hiến. 5h sáng ngày 26/4, đoàn y bác sĩ Bệnh viện Việt Đức từ Hà Nội bay vào TP HCM để nhận tạng. Ngay khi tạng được chuyển lên máy bay, kíp phẫu thuật tại Việt Đức đã mở lồng ngực và ổ bụng của 2 bệnh nhân để sẵn sàng thực hiện ghép lập tức lúc tạng về. Nam bệnh nhân được ghép quả tim của chàng trai, năm nay 64 tuổi từng bị suy tim, đặt stent 9 lần, thời gian sống chỉ tính bằng ngày. Người nhận khối gan hiến tặng lâu nay suy gan giai đoạn cuối, 54 tuổi.

Nguồn tạng chủ yếu ở nước ta hiện nay là từ người cho sống, chiếm đến 95%. Việc ghép từ người chết não chiếm tỷ lệ rất nhỏ. Hiện mỗi năm Việt Nam có 10.000 ca tai nạn giao thông, nếu 1/10 số này hiến tạng thì rất nhiều người sẽ được cứu sống và người Việt không cần phải ra nước ngoài điều trị.

6. Lần đầu sử dụng robot phẫu thuật cho người lớn

Bệnh viện Bình Dân (TP HCM) sáng 10/12 khánh thành hệ thống phẫu thuật robot trên người lớn đầu tiên Việt Nam. Với bốn cánh tay phẫu thuật, đầu camera thông minh, tầm nhìn phóng đại 12 lần, các phẫu thuật viên có thể điều khiển cánh tay robot quay 540 độ, di chuyển tự do ở 6 góc độ. Đây là điều mà bàn tay con người không thể thực hiện được, giúp phẫu thuật ở những vị trí hẹp, sâu và khó tiếp cận, khắc phục hạn chế của mổ mở, nội soi.

Chi phí cho một ca mổ nội soi bằng robot khoảng 80-100 triệu đồng. Điều này mang đến cơ hội tiếp cận điều trị công nghệ cao cho người bệnh ngay tại Việt Nam với mức chi phí thấp hơn nhiều lần ra nước ngoài điều trị.

Video Robot cắt u ung thư tuyến tiền liệt cho người đàn ông 
(Video cảnh phẫu thuật có máu, độc giả cân nhắc khi xem)

7. Tăng giá dịch vụ y tế

Năm 2016 ngành y tế có 2 lần điều chỉnh giá viện phí và áp dụng cho bệnh nhân có bảo hiểm y tế. Từ ngày 1/3, liên Bộ điều chỉnh giá của gần 2.000 dịch vụ kỹ thuật y tế, trong đó tính thêm chi phí trực tiếp và phụ cấp đặc thù. Riêng 9 bệnh viện trực thuộc Bộ tính luôn cả lương bác sĩ. Mức tăng bình quân khoảng 30%.

Đợt điều chỉnh viện phí thứ 2 là vào tháng 8 và tháng 11 tại những tỉnh thành có tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế trên 85% và trên 80%. Mức giá viện phí lần này được tính thêm tiền lương. Các tỉnh còn lại sẽ được áp dụng mức giá này vào năm 2017.

Trong năm 2017 Bộ Y tế sẽ tính phương án điều chỉnh giá khám bữa bệnh với người không có thẻ bảo hiểm y tế. Hiện gần 80% dân số có thẻ bảo hiểm y tế, 20% chưa tham gia trong đó phần lớn là người có mức sống trung bình trở lên. Để giảm bớt gánh nặng cho nhóm này, Bộ Y tế khuyến cáo người dân nên tham gia bảo hiểm y tế.

8. Sai sót y khoa hiếm gặp

Năm 2016 ngành y tế xảy ra một số sai sót có thể được coi là hiếm như mổ nhầm chân, tay. Một bệnh nhi 6 tuổi ở Hà Tĩnh vào Bệnh viện 115 Nghệ An để mổ để rút đinh cố định tay sau tai nạn ngã gãy tay. Tuy nhiên thay vì mổ tay phải, bác sĩ lại mổ nhầm tay trái. Tiếp đó một bệnh nhân nam 37 tuổi ở Hà Nội bị liệt thần kinh chày trước nên chân trái đi tập tễnh, bác sĩ Bệnh viện Việt Đức mổ nhầm chân phải. Tương tự tại Bệnh viện Đa khoa huyện Nông Cống, Thanh Hóa, trong khi mổ cắt tử cung cấp cứu sản phụ bị băng huyết, phẫu thuật viên đã cắt nhầm luôn cả niệu quản. 

Bộ Y tế cũng ra văn bản chấn chỉnh hoạt động phẫu thuật tại các bệnh viện sau nhiều sự cố mổ nhầm.

Nam Phương - Lê Phương